การรักษามะเร้งนั้น นอกจากหลักการสำคัญคือ รู้เร็ว รักษาได้ หายขาด แต่ปัญหาที่มะเร็งยังทำให้คนไทยเสียชีวิตคือ
- ทำอย่างไร ให้รู้เร็วว่าเป็นมะเร็ง
- รักษาตามมาตรฐาน ตามระยะโรค และการรักษาเสริม แก้ไขผลข้างเคียงจากการรักษา และการรักษาโรคร่วม
- ทำอย่างไรไม่ให้เป็นซ้ำ และทราบแต่แรกว่าเริ่มมีมะเร็งกลับมาและจัดการ
เรามาลองขยายความกันทีละข้อนะครับ
- การหามะเร็งระยะแรก มะเร็งส่วนใหญ่ไม่มีอาการ นอกจากมะเร็งที่เป็นก้อนโตขึ้นชัดหรือมีเลือดออกจากทวาร ดังนั้นจึงมีแนวคิดในการ “คัดกรองมะเร็งตั้งแต่ไม่มีอาการ” โดยเลือกกลุ่มที่เสี่ยงมาจัดการเป็นพิเศษ (personalized cancer screening) และปรับการตรวจคัดกรองมะเร็งให้ได้ประสิทธิภาพดีขึ้น เนื่องจากเราเห็นได้ว่ามีผู้ป่วยมะเร็งทั้งที่ตรวจสุขภาพประจำปี รวมทั้งตรวจสารบ่งชี้มะเร็งและพบว่าเป็นปกติ จึงมีการเพิ่มการตรวจมะเร็งของอวัยวะ เช่น เอ็กซเรย์ปอด เต้านม, การตรวจภายในสตรี, ส่องกล้องหาติ่งเนื้อลำไส้ก่อนเป็นมะเร็ง ซึ่งการตรวจเหล่านี้มีข้อมูลชัดเจนว่าถ้าตัดออกแล้วจะไม่เป็นมะเร็ง
แต่คำถามคือใครจะได้ประโยชน์สูงสุดจากการตรวจที่มีค่าใช้จ่ายสูงเหล่านี้??
แนวทางการพัฒนาการตรวจหามะเร็งระยะแรกในปัจจุบัน
- การตรวจหามะเร็งปอดระยะแรกที่เอกซเรย์ปอดหาไม่เจอ ได้แก่ การที่คนกลุ่มเสี่ยงคือ ได้รับควันบุหรี่มานานเข้ารับการตรวจ Low dose CT scan ซึ่งหามะเร็งได้เร็วและเจอตั้งแต่ก้อนยังเล็ก และสามารถตัดออกได้
- ใช้การตรวจพันธุกรรมของเชื้อไวรัส HPV ร่วมกับการตรวจภายในแบบใหม่ (Thin prep and HPV DNA test) เพื่อบอกความเสี่ยงและปรับความถี่ห่างในการตรวจภายใน (ถ้ามีเชื้อ เท่ากับเสี่ยงต้องตรวจบ่อย)
- ใช้การตรวจพันธุกรรมของเชื้อไวรัส EBV เพื่อบอกความเสี่ยงมะเร็งหลังโพรงจมูก ในญาติของผู้ป่วย เพื่อวางแผนส่องกล้องตรวจอย่างเหมาะสม
- การตรวจยีนมะเร็งเต้านมและรังไข่แบบเกี่ยวกับพันธุกรรม หรือยีน BRCA เพื่อวางแผนกำหนดการตรวจหาก้อนเต้านม และรังไข่ เช่น ถ้ามียีนกลายพันธุ์ก็ต้องรีบตรวจตั้งแต่อายุน้อย และคุยกับแพทย์ถึงการลดความเสี่ยงด้วยการทำศัลยกรรมเต้านมก่อนเกิดมะเร็ง นอกจากนี้การตรวจยีน BRCA ยังใช้เป็นแนวทางปรับการดำเนินชีวิต เช่น เลี่ยงการใช้ยาฮอร์โมนเพศหญิงโดยไม่จำเป็น, ใช้ในการช่วยเลือกใช้ยามุ่งเป้าให้ตรงกับคนไข้แต่ละคนได้ เช่น คนไข้มะเร็งรังไข่ที่มียีน BRCA กลายพันธุ์จะได้ประโยชน์จากการใช้ยาเม็ด Olaparib กินเพื่อเป็นทางเลือก นอกจากเคมีบำบัด ทั้งนี้การตรวจยีนมะเร็งในสมัยก่อนมีราคาที่แพงมากและต้องรอผลตรวจนาน 3-4 เดือน แต่ปัจจุบันสามารถตรวจในประเทศไทยได้ โดยตรวจจากเลือด และรอผลเพียง 3-4 สัปดาห์อีกทั้งค่าใช้จ่ายในการตรวจก็ลดลงมาก
- การตรวจสารบ่งชี้มะเร็งต่อมลูกหมาก PSA พบว่า ถ้าค่านี้สูงเกิน 10 อาจเป็นสัญญาณของมะเร็งต่อมลูกหมากและควรส่องกล้องตัดชิ้นเนื้อว่าเป็นมะเร็งหรือไม่ แต่ก็มีผลข้างเคียงที่อันตราย คนไข้บางส่วนจึงกลัวและไม่ยอมตรวจ แต่ปัจจุบันมีเทคโนโลยีตรวจเลือด Liquid biopsy ที่จะหาเซลล์มะเร็งต่อมลูกหมากที่หลุดออกมาในกระแสเลือด เพื่อบอกโอกาสที่จะมีมะเร็งและความจำเป็นต้องรับการตัดชิ้นเนื้อถ้าการผลเลือดนี้บ่งไปทางมะเร็ง และตรวจซ้ำตามระยะเวลาที่กำหนดจากค่าเลือด
- การตรวจส่องกล้องหามะเร็งลำไส้ระยะแรก สามารถปรับได้โดยใช้การตรวจยีนเสี่ยงมะเร็งลำไส้ คนที่มีพี่น้องเป็นมะเร็งลำไส้อายุน้อย หรือตรวจพบยีนเสี่ยงมะเร็งลำไส้ ต้องส่องกล้องตั้งแต่อายุน้อยกว่าคนทั่วไป แต่มีความกังวลหรือกลัวการส่องกล้อง และมีความเสี่ยงจากผลแทรกซ้อนเช่นกินยาที่ทำให้เลือดออกง่ายก็มีเทคโนโลยีตรวจเลือด Liquid biopsy ที่จะหาเซลล์มะเร็งลำไส้ที่หลุดออกมาในกระแสเลือด เพื่อบอกโอกาสที่จะมีมะเร็งและความจำเป็นต้องรับการส่องกล้องถ้าผลเป็นบวก ส่วนถ้าผลเป็นลบก็ให้ตรวจซ้ำในปีถัดไปได้
ปัจจุบันเราทราบว่ามะเร็งเกิดจากพันธุกรรมที่ทำให้เซลล์ร่างกายตัดลงกลายพันธุ์เป็นมะเร็ง ไม่ว่าเป็นมาแต่เดิมหรือจากการกระตุ้นโดยสารก่อมะเร็ง หรือโดยธรรมชาติตามอายุที่มากขึ้น ทำให้เราใช้ความรู้ทางเทคโนโลยีพันธุศาสตร์ หรือ Genomic มาช่วยออกแบบแผนการคัดกรองมะเร็งเฉพาะบุคคล เพื่อให้เกิดประโยชน์และความคุ้มค่าสูงสุด เพราะมะเร็ง ถ้ารู้เร็วก็รักษาได้และหายขาด
